Introducción
Las Leguminosae son visitadas principalmente por Himenoptera. La forma amariposada de su corola de color brillante, sus flores dipuestas en inflorescencias racemosas o capitulares están muy bien adaptadas para atraer a los insectos. El cáliz gamosépalo sostiene a los pétalos erectos en una posición que facilita la visita de los insectos. El estandarte cubre las partes de la flor y presenta "guías de néctar", además de funcionar como soporte de las abejas visitantes. Las alas actúan como palancas que deprimen la carena de modo que sobresalgan estigma y polen que se adhiere a los visitantes. Estas partes de la flor recuperan su posición normal cuando el insecto abandona la flor. La carena, además de proteger las partes de la flor, evita la visita de otros insectos como Lepidoptera y Diptera.
La fecundación sólo es efectiva después de que el insecto frote los granos de polen contra las papilas del estigma, por lo cual la autofecundación es casi imposible.
Se distinguen 4 mecanismos: a) la carena presiona estambres y pistilos por la presencia del insecto hasta que éste marcha. Permite varias visitas efectivas. (Melilotus, Trifolium, Galega, Onobrychis, Astragalus, Oxytropis, Phaca, Ornithopus, Hedysarum, Cytisus), b) la carena presiona sólo un instante a estambres y pistilo. Permite sólo una visita efectiva. (Medicago, Genista, Ulex, Sarothamnus), c) la carena va presionando el extremo de los filamentos gruesos sucesivamente, por lo que son necesarias varias visitas del insecto para la polinización. (Lotus, Anthyllis, Tetragonolobus, Hippocrepis, Ononis, Lupinus, Coronilla) y d) un cepillo de pelos en el estilo barre el polen desde la punta de la carena, por lo que son necesarias varias visitas para una polinización efectiva. (Lathyrus, Pisum, Vicia, Lens, Robinia, Phaseolus). (KNUTH, 1906).
Metodología
La siguiente lista se ha confeccionado con las observaciones de campo del autor, recogidas durante 15 años. Las observaciones se hicieron principalmente en los Pirineos y el Sistema Bético, sobre todo, el macizo Cazorla-Segura.
Resultados
Lista de taxones
Anthyllis vulneraria L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Anthophora aestivalis, A. plumipes, A. quadrimaculata, A. retusa, Xylocopa iris, X. valga, X. violacea.
Astragalus glycyphyllos L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Anthophora aestivalis, A. plumipes, A. quadrimaculata, A. retusa, Xylocopa iris, X. valga, X. violacea. Megachilidae: Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septemdentatum, Megachile centuncularis, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana.
Bituminaria bituminosa (L) C.H. Stirt.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris. Megachilidae: Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septemdentatum, Anthidiellum strigatum, Rhodanthidium septemdentatum, Chalicodoma ericetorum, C. muraria, C. pyrenaica, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana.
Chamaespartium sagittale (L.) P.E. Gibb
Andrenidae: Andrena labialis. Apidae: Bombus lapidarius, B. terrestris. Halictidae: Halictus rubicundus. Megachilidae: Megachile circumcincta, Osmia aurulenta.
Colutea arborescens L.
Apidae: Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris. Anthophoridae: Xylocopa iris, X. valga, X. violacea.
Coronilla scorpioides (L.) W.D.J. Koch
Apidae: Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Xylocopa iris, X. valga, X. violacea. Megachilidae: Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septemdentatum, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens.
Cytisus scoparius (L.) Link
Apidae: Apis mellifera, Bombus hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. vestalis, B. wurflenii. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. nigroaenea, A. ovatula, A. similis, A. tibialis, A. wilkella. Anthophoridae: Eucera caspica, E. clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrescens, Xylocopa iris, X. valga, X. violacea.
Dorycnium rectum (L.) Ser.
Apidae: Bombus hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. mesomelas, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Andrenidae: Andrena intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. limbata, A. morio, A. similis, A. wilkella. Anthophoridae: Eucera clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrescens, Xylocopa violacea. Megachilidae: Anthidiellum strigatum, Hoplitis acuticornis, H. andrenoides, H. crenulata, H. loti, H. ravouxi, Osmia gallarum, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. xanthomelana. Halictidae: Halictus maculatus, H. quadricinctus, H. scabiosae, Lasioglossum villosulum.
Galega officinalis L.
Apidae: Apis mellifera. Halictidae: Lasioglossum morio. Megachilidae: Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens.
Genista tinctoria L.
Apidae: Apis mellifera. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. nigroaenea, A. ovatula, A. similis, A. wilkella. Anthophoridae: Ceratina dallatorreana.
Hedysarum boveanum Bunge ex Basiner
Apidae: Apis mellifera, Bombus lapidarius, B. maxillosus, B. pascuorum, B. pratorum, B. ruderatus, B. sylvestris, B. terrestris, B. vestalis. Megachilidae: Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana.
Hippocrepis comosa L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Megachilidae: Chalicodoma pyrenaica, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. giraudi, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana.
Lathyrus latifolius L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Anthophora aestivalis, A. plumipes, A. quadrimaculata, A. retusa, Eucera caspica, E. clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrescens. Andrenidae: Andrena intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. similis, A. wilkella. Megachilidae: Megachile circumcincta, M. concinna, M. decipiens, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, M. rotundata, Osmia gallarum, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. xanthomelana.
Lotus corniculatus L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Eucera caspica, E. clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrescens, E. tuberculata. Megachilidae: Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septemdentatum, Anthidiellum strigatum, Rhodanthidium septemdentatum, Chalicodoma ericetorum, C. muraria, C. pyrenaica, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, M. rotundata, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana, Trachusa byssina. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. ovatula, A. similis, A. wilkella, Melitturga clavicornis.
Lupinus angustifolius L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Megachilidae: Anthidium manicatum, Chalicodoma ericetorum, Megachile centuncularis, M. circumcincta, Osmia caerulescens.
Medicago sativa L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Megachilidae: Megachile apicalis, M. centuncularis, M. rotundata, Osmia aurulenta, O. bicornis. Anthophoridae: Eucera interrupta, E. longicornis, E. nigrescens, Synhalonia hungarica. Melittidae: Melitta leporina. Andrenidae: Andrena intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. similis, A. wilkella.
Melilotus officinalis L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus hortorum, B. pascuorum, B. ruderatus. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. ovatula, A. pilipes, A. similis, A. wilkella, Melitturga clavicornis, Melitta dimidiata. Halictidae: Halictus rubicundus. Megachilidae: Anthidiellum strigatum, Hoplitis claviventris, Megachile circumcincta, M. concinna, M. decipiens, M. lagopoda, M. pilidens, M. rotundata, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana, Trachusa byssina. Anthophoridae: Ceratina cyanea, Tetraloniella salicariae. Halictidae: Halictus rubicundus.
Onobrychis viciifolia Scop.
Apidae: Apis mellifera. Melittidae: Melitta dimidiata. Megachilidae: Anthidiellum strigatum, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. loti, H. leucomelaena, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. decipiens, M. lagopoda, M. pilidens, M. rotundata, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana.
Ononis natrix L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus lapidarius, B. muscorum, B. terrestris. Megachilidae: Anthidiellum strigatum, Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. punctatum, A. septemdentatum, Rhodanthidium septemdentatum, Chalicodoma ericetorum, C. muraria, C. pyrenaica, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana. Melittidae: Melitta leporina. Anthophoridae: Eucera interrupta, E.longicornis, E. nigrescens.
Spartium junceum L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Eucera caspica, E. clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrescens, Xylocopa iris, X. valga, X. violacea.
Trifolium pratense L.
Apidae: Apis mellifera, Bombus barbutellus, B. bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. flavidus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. inexpectatus, B. jonellus, B. laesus, B. lapidarius, B. magnus, B. maxillosus, B. mendax, B. mesomelas, B. monticola, B. mucidus, B. muscorum, B. norvegicus, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. quadricolor, B. ruderarius, B. ruderatus, B. rupestris, B. soroeensis, B. subterraneus, B. sylvarum, B. sylvestris, B. vestalis, B. wurflenii. Anthophoridae: Anthophora aestivalis, A. plumipes, A. quadrimaculata, A. retusa, Ceratina cyanea, C. dallatorreana, Epeolus aureovestitus, Synhalonia hungarica, Nomada fulvicornis, N. roberjeotiana, N. sexfasciata. Megachilidae: Anthidiellum strigatum, Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septendemptatum, Rhodanthidium septemdentatum, Coelioxys rufescens, Heriades crenulatus, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. loti, H. leucomelaena, H. ravouxi, Megachile centuncularis, M. circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. pilidens, M. rotundata, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana. Halictidae: Halictus maculatus, Lasioglossum sexnotatum, L. zonulum. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. ovatula, A. similis, A. wilkella, Melitturgus clavicornis. Melittidae: Melitta leporina.
Ulex parviflorus Pourr.
Apidae: Apis mellifera, Bombus lapidarius, B. pascuorum, B. pratorum, B. terrestris.
Vicia tenuifolia Roth
Apidae: Apis mellifera, Bombus bohemicus, B. campestris, B. confusus, B. cullumanus, B. hortorum, B. humilis, B. hypnorum, B. lapidarius, B. lucorum, B. magnus, B. mesomelas, B. monticola, B. muscorum, B. pascuorum, B. pratorum, B. pyrenaeus, B. ruderarius, B. ruderatus, B. sicheli, B. soroeensis, B. sylvarum, B. terrestris, B. wurflenii. Anthophoridae: Anthophora aestivalis, A. plumipes, A. quadrimaculata, A. retusa, Eucera caspica, E. clypeata, E. interrupta, E. longicornis, E. nigrilabris. Megachilidae: Anthidium manicatum, A. montanum, A. oblongatum, A. septemdentatum, Anthidiellum strigatum, Rhodanthidium septemdentatum, Chalicodoma ericetorum, C. muraria, C. pyrenaica, Hoplitis acuticornis, H. claviventris, H. leucomelaena, H. loti, H. ravouxi, Megachile circumcincta, M. concinna, M. deceptoria, M. lagopoda, M. nigrilabris, M. pilidens, Osmia aurulenta, O. caerulescens, O. cephalotes, O. cyanoxantha, O. gallarum, O. rufohirta, O. submicans, O. tergestensis, O. tridentata, O. versicolor, O. xanthomelana, Trachusa byssina. Andrenidae: Andrena decipiens, A. intermedia, A. labialis, A. lathyri, A. ovatula, A. similis, A. wilkella.
Comentarios
La mayoría de los géneros de las Leguminosae ibéricas son polinizados principalmente por abejas de lengua larga y, secundariamente, por abejas de lengua corta.
